اجزای فرش و نکات مهم در هنگام خرید فرش

در این مقاله قصد داریم به تعریف ویژگی ها و پارامترهای مختلف فرش بپردازیم که این ویژگی ها را در هنگام خرید فرش حتما باید مد نظر داشته باشید:

1-انواع فرش از لحاظ اندازه:

 قالی:

به فرش هایی که مساحت آن ها 6 متر مربع یا بیشتر است قالی گفته می شود و ابعاد معمول موجود در بازار 2 در3،   3 در4، 4 در6، 5 در7 متر و … هستند.

البته ابعاد دیگری هم وجود دارند که گاها بصورت سفارشی برای مکان های خاص بافته می شوند. در هنگام خرید فرش حتما باید به اندازه آن توجه کنید.

قالی

قالیچه:

به بافته ای که مساحت آن بین 3 الی 4 متر مربع است قالیچه گفته می شود و رایج ترین اندازه برای قالیچه 2/20 در 1/40 می باشد.

امروز به دلیل کوچک شدن ساختمان های مسکونی و آپارتمان نشینی استقبال ازین گونه فرش ها بیشتر شده است.

زرع و نیم و زرع و چارک

در ایام گذشته واحد طول زرع استفاده می شده است که اندازه آن حدودا 104سانتیمتر است.

زرع و نیم به فرش هایی که عرض آن بین 1 الی 1/15 متر و طولشان بین 1/5 الی 1/65 متر است زرع و نیم گفته می شود و مساحتی حدود 1/5 متر مربع دارند.

زرع و چارک به بافته هایی با ابعاد 80 در 130 سانتیمتر گفته می شود که بیشتر در مناطق فارسی باف رایج است.

در واقع اسم این فرش ها از اندازه طول آن ها گرفته شده است.

البته دو زرع نیز وجود دارد که بسیار کم کاربرد است و اندازه آن 135 در 210 سانتیمتر است (دو برابر زرع در طول)

پرده ای:

فرش های پرده ای دارای ابعاد 1/5 در 2/5 متر هستند که همان طوریکه از اسمش پیداست در گذشته معمولا به عنوان پرده برای جلوگیری از مشاهده شدن داخل منازل استفاده می شد

کلگی:

به فرش هایی که عرض آن از قالی کمتر و طولشان کمتر از 4 متر باشد کلگی گفته می شود. ابعاد رایج کلگی 3در 5/1، 3 در 7/1 و 2 در 5/3 متر می باشد و بافت اینگونه فرش ها در گذشته در میان چادرنشینان و روستاییان معمول بوده است.

کلگی

کناره:

فرشی است با طول دراز و عرض که در گذشته در کنار فرش های بزرگ استفاده می شد و امروزه برای پوشش راهروها و راه پله ها مورد استفاده قرار می گیرد.

عرض این فرش ها معمولا از 0/5 متر 110 سانتیمتر متغیر است و طولشان از 2/5 متر الی 8 متر متغیر است و در موارد استثنایی و سفارشی تا 15 متر هم بافته می شوند.

پشتی:

پشتي فرش هايي هستند,بامساحت کمتر از يك مترمربع که به عنوان تكیه گاه در مكان های سنتي ومساجد وحسینیه ها استفاده مي شوند.

رایج ترین اندازه پشتی 60 در 90 سانتیمتر می باشد.

پادری:

به فرشی که به اندازه ی پاگرد ورودی در بافته می شود و معمولا اندازه اش 50 در 70 سانتیمتر است پادری گفته می شود.

فرش های دایره ای و بیضی:

فرش هایی که بصورت دایره ای و بیضی بافته می شوند و بافت اینگونه فرش ها نیازمند مهارت خاص بافت است.

2-قسمت های مختلف طرح و نقشه یک فرش دستبافت:

در این بخش به معرفی جز به جز فرش از بیرونی ترین قسمت تا داخلی ترین قسمت میپردازیم:

لوار یا کناره:

به انتهایی ترین بخش فرش گفته می شود که بدون طرح و نقش و صرفا تک رنگ است و رنگ این قسمت با رنگ متن اصلی همخوانی دارد و همچنین برای بافت این قسمت نیازی به نقشه نیست.

حاشیه:

حاشیه یکی از اصلی ترین اجزای فرش محسوب می شود و غالبا به دو صورت پهن و باریک استفاده می شود. طرح حاشیه معمولا طرحیست که با نقشه و عناصر اصلی متن اصلی سازگاری دارد. معمولا تعداد حاشیه ها فرد است و یک حاشیه پهن  بین دو حاشیه نازکتر قرار میگیرد. متداولترین تعداد حاشیه 3 و 5 است.

حاشیه خود به سه قسمت طره، حاشیه کوچک و حاشیه بزرگ تقسیم می شود که عرض کل این قسمت ها حدودا معادل یک سوم کل پهنای فرش دستبافت می شود.

طره:

در واقه طره همان پهنای باریکی است که در دو طرف حاشیه کوچک قرار می گیرد. معموال این قسمت دارای نقوشی ساده و تکراری است و در این قسمت اطلاعاتی نظیر نام طراح، بافنده فرش، سفارش دهنده فرش و گاها برخی اشعار نیز نوشته می شود.

حاشیه کوچک:

قسمتی از فرش است که حاشیه بزرگ را احاطه می کند و به دو قسمت حاشیه داخلی و حاشیه خارجی تقسیم می شود که عرض این دو روی هم مساویه حدودا نصف عرض حاشیه بزرگ است.

حاشیه بزرگ:

به قسمتی که بین دو حاشیه کوچک قرار می گیرد حاشیه بزرگ می گویند که پرکارترین بخش فرش است و مملو از طرح های زیبا و نقش و نقوش فراوان است و بعد از بافت این قسمت بیشترین جلوه را به فرش دستبافت میدهد.

حاشیه فرش

لچک:

به طرح هایی که در چهار گوشه متن اصلی فرش قرار میگیرد لچک گفته می شود. طرح لچک در اکثر موارد هماهنگ با ترنج است و در برخی موارد یک چهارم ترج می بشاد که به اینگونه فرش ها لچک ترنج گفته می شود و در برخی موارد هیچ هماهنگی بین لچک و ترنج وجود ندارد. اگر لچک ها آنقدر بزرگ باشند که به هم متصل شوند به آن لچک طره دار گفته می شود.

لچک فرش

ترنج:

ترنج در اصلاح به گل وسط فرش گفته می شود که میتواند بشکل دایره، بیضی و یا لوزی باشد. در صورتیکه چند ترنج در داخل هم قرارگیرند ترنج را ترنج تو در تو یا کاسه نیم کاسه میگویند مانند فرش های هریس. در برخی از طرح های ترنج دار به جای ترنج واحد میانی به دو یا سه ترنج کوچک در امتداد یک خط عمودی (بیشتر در شکل های هندسی) و گاهی چندین ترنج در متن فرش با فاصله های منظم دیده می شود (نمونه فرش چند ترنجی چلسی).

ترنج فرش

سرترنج یا کلاله:

کلاله در بالا و پایین ترنج قرار میگیرد و در اصلاح به آن شمسه نیز گفته می شود.

سر ترنج فرش

زمینه یا متن اصلی:

به داخلی ترین قسمت فرش گفته می شود که بیشترین مساحت فرش را اشغال می کند و رنگ اصلی فرش را مشخص می کند و عموما دارای نقش هایی نظیر گل ها و حیوانات است. در فرش های لچک ترنج متن از دو قسمت اصلی لچک و ترنج تشکیل شده است.

گلیم باف:

این قسمت در ابتدا و انتهای طول فرش قرار دارد و بصورت زنجیره بافته می شود و نقش آن تضمین دوام و مقاومت قالی می باشد.

3-نحوه تشخیص کیفیت فرش دستبافت:

بررسی فرش از لحاظ تقارن و اندازه

در هنگام خرید فرش باید کیفیت مواد و بافت آن را نیز باید حتما مرد توجه داشت. ابعاد دو سر فرش چه در طول و چه در عرض باید باهم یکسان باشند البته اختلاف چند سانتیمتری اشکالی ندارد و جزیی از ویژگی فرش دستبافت است ولی اختلاف بیش از چند سانتیمتر بخصوص در قالیچه های کوچک عیب بشمار می آید.

 برای بررسی تقارن از لحاظ ابعادی میتوان دو سر فرش را روی هم قرار داد و تقارن را نسبت به محورهایی که از مرکز فرش عبور می کنند بررسی کرد. تقارن باید از لحاظ رنگ و نقش و طرح نیز بررسی گردد تا مبادا فرش متقارن نباشد و نقش و طرح در یک سمت طرح ناقص باشند.

اطمینان از ثبات رنگ فرش:

در هنگام خرید فرش باید  آن را در زیر نور طبیعی بررسی کرد و از زوایای مختلف به آن نگاه کرد. رنگ فرش در جهت خواب تیره تر و خلاف جهت خواب روشن تر دیده می شوند و همین عامل سبب مشخص تر دیده شدن طرح در جهت عکس خواب می شود.

برای اینکه مطمئن شوید رنگ با جوهر رنگ آمیزی نشده است میتوانید اولا رنگ سر پرز را با ته پرز مقایسه کنید ثانیا با مالیدن یک پارچه مرطوب به سطح فرش و یا قسمت های مشکوک از ثابت بودن رنگ فرش اطمینان حاصل فرمایید.

کیفیت پرزهای فرش:

معمولا در هنگام خرید فرش بهتر است فرش هایی با پرزهای ضخیم انخاب شوند چون اولا دوامشان نسبت به پرزهای نرم بیشتر است و پرزهای نرم تمایل به جذب گرد و غبار بیشتری دارند و همچنین تمیزکردن پرزهای نرم سخت تر است.

در حالت کلی پرزها باید بادوام، درخشان و انعطاف پذیر بوده و در کل سطح فرش یک اندازه باشد و سطح فرش عاری از هرگونه موج باشد.

بررسی تراکم و یکنواختی گره ها:

تقربا می توان گفت مهم ترین فاکتور یک فرش مرغوب کیفیت بافت آن فرش می باشد. برای بررسی کیفیت بافت باید حتما در هنگام خرید فرش به پشت فرش توجه کنید.

نکته اول تعدا گره ها است که در واقع بیانگر ریزبافتی و یا درشت بافی و یا اصطلاحا رجشمار فرش دستبافت است. برای بدست آوردن رجشمار فرش میتوانید تعداد گره های موجو در 7 سانتیمتر طول یا عرض را بشمارید و رجشمار فرش بدست می آید هر چقدر رجشمار فرش بیشتر، فرش ریز بافت تر و با ارزش تر خواهد بود. البته باید این کار را در نقاط مختلف فرش انجام بدهید و میانگین را در نظر بگیرید. معمولا تراکم قسمتی پایینی یعنی قسمتی که بافت فرش از آن شروع شده معمولا بیشتر از قسمت بالایی آن است.

نکته دوم یکنواختی گره ها است که باید گره ها تا حد ممکن به صورت یکنواخت و نه کوچک و بزرگ بر روی کار زده شده باشند.

به طور کلی پشت فرش باید کاملا یکدست بوده و دارای خطوط منظم تار و پود باشد.

بررسی فرش از لحاظ پوسیدگی و رفو شدگی

بازهم باید به پشت فرش مراجعه کنیم. قسمت های رفوشده معمولا زبرتر و محکم تر از بقیه قسمت های فرش هستند و معمولا رنگشان متفاومت بوده و جای سوزن در این قسمت ها معلوم است.

اگر فرش انعطاف پذیری کمی دارد و بیش از حد سفت و خشک است و در هنگام تاکردن مثل کراتن صدای شکستگی میدهد به احتمال زیاد فرش دارای پوسیدگی است.

جنس فرش دستبافت

اکثر فرش های ایرانی جنس ابریشمی، پشمی و یا ترکیبی از هر دو هستند. فرش های که مقدار ابریشم به کار رفته در آن بیشتر است ارزش بالایی داشته و طبیعتا قیمت آن نیز گران خواهد بود. ذکر این نکته ضروری است که برای قالیبافی، پشم استفاده بیشتری دارد.

ماده اصلی در بافت فرش، پشم است و استفاده کمی از ابریشم ، فرش را درخشان تر می کند. جنس فرش مهمترین مورد در خرید فرش است زیرا ارزش و قیمت آن را تعیین می کند.

رنگ الیاف فرش دستبافتت:

فرش های دستبافتت ایرانی دارای الیاف هایی هستند که با استفاده از رنگ دهنده های طبیعی مانند فرآورده های جانوری، گیاهی، فلزی و معدنی تهیه شده اند. رنگ های غیر طبیعی و صنعتی به جان الیاف نفوذ می کنند ولی رنگ های طبیعی فقط سطح الیاف را رنگی می کنند. بنابرین در هنگام خرید فرش بهتر است پرز فرش ها را با دست کنار زده و میان پرز هارا نگاه کنید اگر مقداری غیر یکنواختی در رنگ الیاف ها مشاهده کردید این موضع بیانگر آن است که از رنگ طبیعی در الیاف آن فرش استفاده شده است.

عمر فرش دستبافت

معمولا از ارزش و قیمت فرش های دستبافت با گذر زمان کاسته نمی شود. حتی فرش های قدیمی بعضی اوقات در برابر فرش های نو مشابه، قیمت بالاتری خواهند داشت. فرش های قدیمی را باید از جنبه های سلامت در هنگام خرید فرش بررسی کرد.  این فرش های باید عاری از هرگونه پاره شدگی، پوسیدگی، سوختگی، ساییدگی، رطوبت، بیدزدگی و… باشد. نکته بسیار مهم در مورد فرش های قدیم نوع نگهداری آن ها می باشد تا دچار آسیب های احتمالی نشوند.

خرید فرش از مکان های معتبر

به دلیل تخصصی بودن خرید فرش در هنگام معامله فرش مراقب سودجویان و کلاه برداران باشید به خصوص اگر فرش را به صورت غیر حضوری و آنلاین خریداری می کنید.

 شما می توانید تجربیات خود را از خرید فرش با ما در قسمت نظرات در میان بگذارید.

برای هرگونه کسب اطلاعات بیشتر و یا خرید محصولات سایت با قسمت تماس با ما در ارتباط باشید.